Witam.
W połowie lat siedemdzesiątych służyłem w brygadzie w Choszcznie.
Wprawdzie jeszcze wtedy na wyposażeniu były wyrzutnie gąsienicowe ale pamiętam dokładnie z obu boków kabiny miały malowane szachownice.
Natomiast co do SCUD-ów to mogę tylko się pochwalić że je widziałem
(szczelnie zamknięte w garażu jako nowy tajny sprzęt),bez znaków ,numerów,szachownic zypełnie "golutkie"
MAZ-543 (30-lat historii...)
Moderatorzy: kartonwork, kierownik
-
Mariusz_wro
- Posty: 29
- Rejestracja: pt cze 10 2005, 20:15
- Lokalizacja: Wrocław
Zdziwiony jestem troche ze ta szachownica mogla miec az takie znaczenie-bo jak w takim razie maja sie szachownice na sprzecie pancernym:).Co tam szachownice-znaki(np.zubry,wiewiorki,romby..itd) i numery taktyczne na wozach bojowych:).Kiedys czytalem jakies forum wlasnie o tej numeracji i o oznakowaniu-mialo to jakis ,,klucz".Po numereach taktycznych mozna bylo zorientowac sie co to za zwiazki taktyczne byly.Np numer taktyczny poprzedzony znakiem ,,X" malowany byl na sprzecie z jednostek stacjomujacych na wybrzezu...
.Jak to by bylo w czasie ,,W"...ciekawe.Byc moze nastapilo by wielkie zamalowywanie....juz widze ten chaos i szukanie farb i pedzli:) A co do fotek SCUD-ow-oczywiscie ze jest ich dosyc malo-to byla wtedy technika ,,troche tajna"...Byla np. regula ze wyrzutnia porusza sie w okolicah jednostki(chyba 50km. ) dopiero po 22 i przed switem.Dlatego wszystkie wyjazdy na poligon odbywaly sie w nocy a powrot ciezkiego sprzetu po 22.Biedni kierowcy ,,lajb" sleczeli w lasach gdy my juz dawno bylismy po kolacji...Ale np. w czasie cwiczen brygadowych cala jednostka przejezdzala kolumna przez Nowa Sol- w srodku dnia.(chyba grubo ponad 200 pojazdow)...Poza tym ostania wieksza defilada odbyla sie chyba w 1974 roku na 30 lecie PRL.Nie to co coroczne pokazowki w Berlinie wschodnim czy w Moskwie....
.Jak to by bylo w czasie ,,W"...ciekawe.Byc moze nastapilo by wielkie zamalowywanie....juz widze ten chaos i szukanie farb i pedzli:) A co do fotek SCUD-ow-oczywiscie ze jest ich dosyc malo-to byla wtedy technika ,,troche tajna"...Byla np. regula ze wyrzutnia porusza sie w okolicah jednostki(chyba 50km. ) dopiero po 22 i przed switem.Dlatego wszystkie wyjazdy na poligon odbywaly sie w nocy a powrot ciezkiego sprzetu po 22.Biedni kierowcy ,,lajb" sleczeli w lasach gdy my juz dawno bylismy po kolacji...Ale np. w czasie cwiczen brygadowych cala jednostka przejezdzala kolumna przez Nowa Sol- w srodku dnia.(chyba grubo ponad 200 pojazdow)...Poza tym ostania wieksza defilada odbyla sie chyba w 1974 roku na 30 lecie PRL.Nie to co coroczne pokazowki w Berlinie wschodnim czy w Moskwie....
Dzień dobry....
Mało brakowało a nie załapałbym się na wolną niedzielę ..hm... uroki pracy na budowie... Ale nic to.... MAZ-a ciąg dalszy...(a właściwie SCUD-a...)
Dziś kolej na zabudowę umiejscowioną bezpośrednio za kabinami i nieco szczegółów tylniej prawej części ...”Bloku obsługowego” przed stołem startowym...
Na początek nawiążę do naszej rozmowy o dostępnych malowaniach Polskich wyrzutni....Powiem Mariusz, że bardzo staram się odnaleźć jakiekolwiek fotografię z szachownicami, no i na razie w moich zbiorach czarna dziura....No, ale mam nadzieję, że coś wynajdę...jak nie u siebie na dyskach to może od paru znajomych... Zbierających z porównywalnym maniakalnym podejściem jak ja.... ten tym materiałów.... ( hihihi )
Nasza wyrzutnia w pełnej krasie w 1974 roku....
MAZ-543 już po wycofaniu ze służby i zdemontowaniu całej zabudowy wyrzutni.... Trwają na nim prace adaptacyjne, pozwalające zamontować wyrzutnię rakiet PLOT S-125 i zespół anten tegoż systemu obrony PLOT.... (oczywiście nie na jednym podwoziu....).... późne lata 90-te....
Jeden z pierwszych prototypów (a raczej prób wykorzystania MAZ-a....) Hybrydy MAZ-543 i anten S-125 ...jeszcze bez demontażu zabudowy wyrzutni.... późne lata 90-te....
Nadbudowa mieszcząca zbiornik paliwa i blok akumulatorów.....
Rzuty z lewej i prawej strony....
Chciałbym tutaj zwrócić waszą uwagę na wygląd kabiny operatorskiej (pomiędzy 2 a 3 kołem z prawej strony....) Wersja zmodernizowana... (opowiadał o niej Mariusz....) z półautomatycznym przeładunkiem rakiety ma o jedno okno więcej......
Elementy przed stołem startowym....
Chińska wersja MAZ-543 ... już po uzyskaniu prawa do produkcji na terenie Chin.... dalece zmodernizowana , ergonomiczna kabina....ale w gruncie rzeczy to ten sam lekko podstarzały SCUD.......
No i nieco podstarzałe moje wypociny z przed lat hm...chyba 16.... to taka moja nie "tajemnica" :-) .... dokumentację do wykonania modelu MAZ –543 naskrobałem sobie jeszcze w czasach, kiedy o ACAD – zie nie słyszałem a jedynymi dostępnymi materiałami były kalkulatory, papier milimetrowy i kalka techniczna.... No nie ukrywam, że teraz korzystając z uprzejmości kolegów z branży... Hm... budowlanej z mozołem aktualizuje sobie swoje modele ( a mam tego nieco....) wprowadzając, i przy okazji poprawiając do kompa....
Tak to wyglądało dawno temu...hm...
A tak będzie wyglądało...tutaj akurat na przykładzie SA-8 OSA ...no i przy okazji poprawione rysunki.....
PS. A no i z tego bym zapomniał ...pewnie będzie dla was niespodzianka....hm.....
Mało brakowało a nie załapałbym się na wolną niedzielę ..hm... uroki pracy na budowie... Ale nic to.... MAZ-a ciąg dalszy...(a właściwie SCUD-a...)
Dziś kolej na zabudowę umiejscowioną bezpośrednio za kabinami i nieco szczegółów tylniej prawej części ...”Bloku obsługowego” przed stołem startowym...
Na początek nawiążę do naszej rozmowy o dostępnych malowaniach Polskich wyrzutni....Powiem Mariusz, że bardzo staram się odnaleźć jakiekolwiek fotografię z szachownicami, no i na razie w moich zbiorach czarna dziura....No, ale mam nadzieję, że coś wynajdę...jak nie u siebie na dyskach to może od paru znajomych... Zbierających z porównywalnym maniakalnym podejściem jak ja.... ten tym materiałów.... ( hihihi )
Nasza wyrzutnia w pełnej krasie w 1974 roku....
MAZ-543 już po wycofaniu ze służby i zdemontowaniu całej zabudowy wyrzutni.... Trwają na nim prace adaptacyjne, pozwalające zamontować wyrzutnię rakiet PLOT S-125 i zespół anten tegoż systemu obrony PLOT.... (oczywiście nie na jednym podwoziu....).... późne lata 90-te....
Jeden z pierwszych prototypów (a raczej prób wykorzystania MAZ-a....) Hybrydy MAZ-543 i anten S-125 ...jeszcze bez demontażu zabudowy wyrzutni.... późne lata 90-te....
Nadbudowa mieszcząca zbiornik paliwa i blok akumulatorów.....
Rzuty z lewej i prawej strony....
Chciałbym tutaj zwrócić waszą uwagę na wygląd kabiny operatorskiej (pomiędzy 2 a 3 kołem z prawej strony....) Wersja zmodernizowana... (opowiadał o niej Mariusz....) z półautomatycznym przeładunkiem rakiety ma o jedno okno więcej......
Elementy przed stołem startowym....
Chińska wersja MAZ-543 ... już po uzyskaniu prawa do produkcji na terenie Chin.... dalece zmodernizowana , ergonomiczna kabina....ale w gruncie rzeczy to ten sam lekko podstarzały SCUD.......
No i nieco podstarzałe moje wypociny z przed lat hm...chyba 16.... to taka moja nie "tajemnica" :-) .... dokumentację do wykonania modelu MAZ –543 naskrobałem sobie jeszcze w czasach, kiedy o ACAD – zie nie słyszałem a jedynymi dostępnymi materiałami były kalkulatory, papier milimetrowy i kalka techniczna.... No nie ukrywam, że teraz korzystając z uprzejmości kolegów z branży... Hm... budowlanej z mozołem aktualizuje sobie swoje modele ( a mam tego nieco....) wprowadzając, i przy okazji poprawiając do kompa....
Tak to wyglądało dawno temu...hm...
A tak będzie wyglądało...tutaj akurat na przykładzie SA-8 OSA ...no i przy okazji poprawione rysunki.....
PS. A no i z tego bym zapomniał ...pewnie będzie dla was niespodzianka....hm.....
Jeszcze...dodatkowo nieco cech wariantu 9P117M... na zdjęciach wyraźnie widać różnicę polegającą na dodaniu do obu stron ramy podnośnika rakiety kontenerów mieszczących mechanizmy służące do przeładunku rakiety bez użycia dźwigu...
Przy wcześniej pokazanej zabudowie mieszczącej się za kabinami, spotyka się różnice w budowie polegające na wbudowaniu w niektórych wariantach MAZ-543 wentylatorów... od razu widać wtedy różnicę polegającą na pojawieniu się otworów „żaluzji” ... Jednak nie jest to przypisane do osprzętu wyrzutni a do wersji zmodernizowanych MAZ-ów....
Tak w ogóle to występują trzy wersje wyrzutni SCUD....9P117, 9P117M, i 9P117M-1....
Główne różnice to półautomatyczne przeładowanie rakiety, automatyzacja procedur przed startowych (wersja z dodatkowym oknem w kabinie operatorskiej...), i ostatnia zmiana to zmieniona parabola lotu...Rosjanie prawie, że równo z Polską armią zaczęli modernizować rakietę obniżając jej maksymalną wysokość lotu i zwiększając celność (nam poszło to lepiej...hm...).....
Wersja 9P117M-1 bez półautomatycznego przeładowania rakiety...z jej
najnowszą modernizacją ...
Jako dodatek do wcześniej pokazywanych rysunków rakiety jej silnik.....
Przy wcześniej pokazanej zabudowie mieszczącej się za kabinami, spotyka się różnice w budowie polegające na wbudowaniu w niektórych wariantach MAZ-543 wentylatorów... od razu widać wtedy różnicę polegającą na pojawieniu się otworów „żaluzji” ... Jednak nie jest to przypisane do osprzętu wyrzutni a do wersji zmodernizowanych MAZ-ów....
Tak w ogóle to występują trzy wersje wyrzutni SCUD....9P117, 9P117M, i 9P117M-1....
Główne różnice to półautomatyczne przeładowanie rakiety, automatyzacja procedur przed startowych (wersja z dodatkowym oknem w kabinie operatorskiej...), i ostatnia zmiana to zmieniona parabola lotu...Rosjanie prawie, że równo z Polską armią zaczęli modernizować rakietę obniżając jej maksymalną wysokość lotu i zwiększając celność (nam poszło to lepiej...hm...).....
Wersja 9P117M-1 bez półautomatycznego przeładowania rakiety...z jej
najnowszą modernizacją ...
Jako dodatek do wcześniej pokazywanych rysunków rakiety jej silnik.....
Kat o głowicach było nieco wcześniej... Przypomnę tylko, że Rosjanie przewidywali również użycie oprócz typowych głowic burząco – zapalających również atomowe i chemiczne... W Polsce były również składowane z przeznaczeniem do użycia dla polskiej armii.... Chemiczne np. w Skwierzynie , niedaleko Gorzowa Wlkp. ...
Jak się spisywały ...hm... to trudno bezstronnie ocenić ...tak naprawdę to były użyte bojowo tylko z głowicami konwencjonalnym nad zatoką perską... Natomiast jako że znajdują się na uzbrojeniu np. Korei Północnej i wcześniej Afganistanu służą jako szantaż wobec Amerykanów i krajów ościennych.... Prawdopodobnie w wojnie konwencjonalnej z przeciwnikiem nie posiadającym podobnej broni mogącej zostać użytej jako broń odwetowa spisałyby się nie najgorzej...na szczęście jak dotąd oprócz zeschizolonego Saddama nikt nie poważył się na ich zastosowanie bojowe....
Zresztą przy obecnej technice wykrywania i zwalczania tego typu wyrzutni (stosunkowo nieduży zasięg jak na broń takt. Rakietową ..... ) nie mają one już racji bytu... co potwierdza ich wycofanie, pomimo że wiek ostatnich wprowadzonych do linii nie był taki duży......
Jak się spisywały ...hm... to trudno bezstronnie ocenić ...tak naprawdę to były użyte bojowo tylko z głowicami konwencjonalnym nad zatoką perską... Natomiast jako że znajdują się na uzbrojeniu np. Korei Północnej i wcześniej Afganistanu służą jako szantaż wobec Amerykanów i krajów ościennych.... Prawdopodobnie w wojnie konwencjonalnej z przeciwnikiem nie posiadającym podobnej broni mogącej zostać użytej jako broń odwetowa spisałyby się nie najgorzej...na szczęście jak dotąd oprócz zeschizolonego Saddama nikt nie poważył się na ich zastosowanie bojowe....
Zresztą przy obecnej technice wykrywania i zwalczania tego typu wyrzutni (stosunkowo nieduży zasięg jak na broń takt. Rakietową ..... ) nie mają one już racji bytu... co potwierdza ich wycofanie, pomimo że wiek ostatnich wprowadzonych do linii nie był taki duży......
Gdy wybuchła pierwsza wojna o Kuwejt...byłem wtedy w Holandii i z zapartym tchem śledziłem wtedy doniesienia w mediach dotyczące tej wojny ...hm... utkwił mi w pamięci wywiad...chyba z ówczesnym wiceministrem obrony Izraela... Powiedział on w odpowiedzi na pytanie jakiegoś dziennikarza .....Co zrobi państwo Izrael gdy zostanie zaatakowane przez Irak bronią rakietową (w domyśle nowymi rakietami opracowanymi na bazie rakiet SCUD....).... odpowiedź była swoista dla armii Izraela..... .... wice minister odparł że nie rozumie o co tyle krzyku, bo gdy „Wieczne Państwo Izrael” zostanie zaatakowane prze Saddama, w miejscu Bagdadu będzie drugi kanał Sueski..... Amerykanie po tej wypowiedzi w tempie DEFKON 4 dostarczyli z Europy system PATRIOT .... dosłownie składając go w drodze na lotniska..... zabierając go Niemcom......
-
Mariusz_wro
- Posty: 29
- Rejestracja: pt cze 10 2005, 20:15
- Lokalizacja: Wrocław
Witam
Jakis czas temu kupilem model SCUDA w skali 1:35 Dragona.Podstawowa uwaga-mozna sobie darowac wyglad srodka obu kabin (,,rubek") miedzy 2 i 3 osia...Producenci modelu umiescili wyglad (mniej wiecej......)lewej kabiny w prawej a to co niby mialo byc w lewej nijak ma sie do rzeczywistosci:).Lewa rubka to miejsce dzialania operatora a w czasie jazdy siedzial tam tzw.funkcyjny nr1-dowodca druzyny,obslugujacy miedzy innymi pulpit podnoszenia loza ,stolu,chwytakow.Znajdowaly tam sie 2 oddzilene siedziska.Prawa ,,rubka" to miejsce 2 celowniczych-siedzieli na szerokiej lawce wzdluz osi wyrzutni.W kabinie tej znajdowaly sie skrzynki z teodolitem,girokompasem i akumulatorem.Jeden z celowniczych obslugiwal ,,dieselka" napedzajacego agregat pradotworczy i pompe oleju ukladu hydraulicznego podnoszenia loza i stolu startowego.Pogrzebalem troche w necie i znalazlem pare fotek tych kabin...
tak wyglada pupit operatora.....lewa ,,rubka"
kabina operatora-widok na przod wyrzutni:
kabina operatora-tyl wyrzutni:
,,dziupla" 2 celowniczych:przod wyrzutni i widok agregatu....
,,rubka"celowniczych -tyl wyrzutni:
Musze przyznac ze takiego balaganu jak na fotkach to nie widzialem ani razu w ciagu calych 2 lat sluzby..... ;)...Wiadomo-cywilne zycie ;)
Dodatkowo fotki kabiny dowodcy plutonu-prawa przednia kabina,widok na radiostacje i CZTW...(czolgowy telefon wewnetrzny).Widac tez w plowie zasloniety manometr nadcisnienia wewnetrznego ukladu filtro-wentylacjnego..(ochrona ABC)
Miejsce funkcyjnego nr 4...czyli ,,moje" ... ;)
Kabina kierowcy-wiadomo......
i jego pomocnika-widok na butle sprezonego powietrza.Sluzyly do awaryjnego uruchamiania silnika gdyby zawiodl rozrusznik elektryczny ale i mozna bylo tez nimi dopelnic powietrze w ukladzie hamulcowym wyrzutni.....Anegdotka:
Mielismy ,,mlodego", ,,spanikowanego " kierowce.Gdy wyladowal na ,,lajbie" tuz po ,,pseudokursie" dostal ambitne zadanie wjechania tylem do grazu.Pamietam jego zrezygnowany wzrok zza kierownicy....szybkie odpalenie silnika,gaz i jazda na wstecznym do garazu.Po sekundzie wiedzielismy ze beda ,,jaja"-az mi dech zaparlo...........Zapomnial sprawdzic cisnienie w ukladzie hamulcowym !!!.Wlaczyl klakson powodujac panike w garazu i nieublaganie zblizal sie do sciany...juz widzialem w wyobrazni ten rumor ,sypiace sie cegly a potem...chyba by go zastrzelili .Na szczescie zdazyl odkrecic zawory tych dwoch butli zatrzymujac sie ok. pol metra od sciany.......horror...Innym razem w czasie jazdy zgasl mu silnik-nie ustawil ,,wolnych" obrotow na pedale gazu.....Tez strachu najedlismy sie bo bez pracujacego silnika wylaczone bylo wspomaganie kierownicy.....brr...wyrzutnia widmo .Oj dostalo mu sie wtedy.....
Jakis czas temu kupilem model SCUDA w skali 1:35 Dragona.Podstawowa uwaga-mozna sobie darowac wyglad srodka obu kabin (,,rubek") miedzy 2 i 3 osia...Producenci modelu umiescili wyglad (mniej wiecej......)lewej kabiny w prawej a to co niby mialo byc w lewej nijak ma sie do rzeczywistosci:).Lewa rubka to miejsce dzialania operatora a w czasie jazdy siedzial tam tzw.funkcyjny nr1-dowodca druzyny,obslugujacy miedzy innymi pulpit podnoszenia loza ,stolu,chwytakow.Znajdowaly tam sie 2 oddzilene siedziska.Prawa ,,rubka" to miejsce 2 celowniczych-siedzieli na szerokiej lawce wzdluz osi wyrzutni.W kabinie tej znajdowaly sie skrzynki z teodolitem,girokompasem i akumulatorem.Jeden z celowniczych obslugiwal ,,dieselka" napedzajacego agregat pradotworczy i pompe oleju ukladu hydraulicznego podnoszenia loza i stolu startowego.Pogrzebalem troche w necie i znalazlem pare fotek tych kabin..
.tak wyglada pupit operatora.....lewa ,,rubka"
kabina operatora-widok na przod wyrzutni:
kabina operatora-tyl wyrzutni:
,,dziupla" 2 celowniczych:przod wyrzutni i widok agregatu....
,,rubka"celowniczych -tyl wyrzutni:
Musze przyznac ze takiego balaganu jak na fotkach to nie widzialem ani razu w ciagu calych 2 lat sluzby..... ;)...Wiadomo-cywilne zycie ;)
Dodatkowo fotki kabiny dowodcy plutonu-prawa przednia kabina,widok na radiostacje i CZTW...(czolgowy telefon wewnetrzny).Widac tez w plowie zasloniety manometr nadcisnienia wewnetrznego ukladu filtro-wentylacjnego..(ochrona ABC)
Miejsce funkcyjnego nr 4...czyli ,,moje" ... ;)
Kabina kierowcy-wiadomo......
i jego pomocnika-widok na butle sprezonego powietrza.Sluzyly do awaryjnego uruchamiania silnika gdyby zawiodl rozrusznik elektryczny ale i mozna bylo tez nimi dopelnic powietrze w ukladzie hamulcowym wyrzutni.....Anegdotka:
Mielismy ,,mlodego", ,,spanikowanego " kierowce.Gdy wyladowal na ,,lajbie" tuz po ,,pseudokursie" dostal ambitne zadanie wjechania tylem do grazu.Pamietam jego zrezygnowany wzrok zza kierownicy....szybkie odpalenie silnika,gaz i jazda na wstecznym do garazu.Po sekundzie wiedzielismy ze beda ,,jaja"-az mi dech zaparlo...
........Zapomnial sprawdzic cisnienie w ukladzie hamulcowym !!!.Wlaczyl klakson powodujac panike w garazu i nieublaganie zblizal sie do sciany...juz widzialem w wyobrazni ten rumor ,sypiace sie cegly a potem...chyba by go zastrzelili .Na szczescie zdazyl odkrecic zawory tych dwoch butli zatrzymujac sie ok. pol metra od sciany.......horror...Innym razem w czasie jazdy zgasl mu silnik-nie ustawil ,,wolnych" obrotow na pedale gazu.....Tez strachu najedlismy sie bo bez pracujacego silnika wylaczone bylo wspomaganie kierownicy.....brr...wyrzutnia widmo .Oj dostalo mu sie wtedy.....
Ostatnio zmieniony wt lip 26 2005, 20:29 przez Mariusz_wro, łącznie zmieniany 2 razy.
Dzień dobry...
Po przydługiej zamierzonej...hihihi (przez mojego zleceniodawcę....) przerwie.... Więcej oglądania mniej mojego bablania...hm...
(muszę nadrobić to opóźnienie...).....
Szczegóły okablowania rakiety (zarazem więcej elementów stołu startowego i jego detali...)
Okablowanie służy w zasadzie do trzech celów...”komenda start, wprowadzenie danych celu, i do kontroli systemów rakiety w transporcie, i przed startem w trakcie procedur startowych...”
Łoże rakiety....
Jako dodatkowe rysunki do wcześniej pokazywanych przeze mnie i Mariusza kabin operatorskich ( Mariusz, tak swoją drogą to wielkie, dziękuje......)
Widok z góry na nośnik MAZ-543 ...
I nie typowe jak dla Iraku malowanie... nietypowe bo wbrew krążącej modzie wśród modelarzy na kolor piaskowy, większość Irackich SCUD-ów była w kolorze pokojowej zieleni....
I zagadkowe zdjęcie...(hm...hihihi) mam pytanie do wszystkich czytających ten wątek....
Gdzie, w jakiej armii i dlaczego te dwie wyrzutnie mogą stać nie uszkodzone pod okiem Amerykanów.... niby nic...a jednak gotowe do odpalenia.....
Po przydługiej zamierzonej...hihihi (przez mojego zleceniodawcę....) przerwie.... Więcej oglądania mniej mojego bablania...hm...
(muszę nadrobić to opóźnienie...).....
Szczegóły okablowania rakiety (zarazem więcej elementów stołu startowego i jego detali...)
Okablowanie służy w zasadzie do trzech celów...”komenda start, wprowadzenie danych celu, i do kontroli systemów rakiety w transporcie, i przed startem w trakcie procedur startowych...”
Łoże rakiety....
Jako dodatkowe rysunki do wcześniej pokazywanych przeze mnie i Mariusza kabin operatorskich ( Mariusz, tak swoją drogą to wielkie, dziękuje......)
Widok z góry na nośnik MAZ-543 ...
I nie typowe jak dla Iraku malowanie... nietypowe bo wbrew krążącej modzie wśród modelarzy na kolor piaskowy, większość Irackich SCUD-ów była w kolorze pokojowej zieleni....
I zagadkowe zdjęcie...(hm...hihihi) mam pytanie do wszystkich czytających ten wątek....
Gdzie, w jakiej armii i dlaczego te dwie wyrzutnie mogą stać nie uszkodzone pod okiem Amerykanów.... niby nic...a jednak gotowe do odpalenia.....
